၁၉၆၁ ခုနှစ်တွင် ဝန်ကြီးချုပ် ချူအင်လိုင်း ကိုယ်တိုင်ညွှန်ကြားကြီးကြပ်မှုဖြင့် ပေကျင်းနိုင်ငံခြားဘာသာတက္ကသိုလ် အာရှ-အာဖရိကဘာသာဌာနကို တည်ထောင်ခဲ့သည်။ ၎င်းကို ၂၀၀၁ ခုနှစ်တွင် တရုတ်နိုင်ငံ ပညာရေးဝန်ကြီးဌာနသည် နိုင်ငံတော် နိုင်ငံခြားဘာသာစကား အသုံးနည်းဘာသာစကား ဘွဲ့ကြို လူရည်ချွန် ပြုစုပျိုးထောင်ရေး အခြေစိုက်စခန်းအဖြစ် ခွင့်ပြုခဲ့သည်။ ၂၀၀၇ ခုနှစ်တွင် အာရှ-အာဖရိကဘာသာဌာနကို အာရှ-အာဖရိကဘာသာကျောင်းဟု အမည်ပြောင်းခဲ့ပြီး ထိုနှစ်တွင်ပင် ပညာရေးဝန်ကြီးဌာနနှင့် ပေကျင်းမြို့ အဆင့်မြင့်ပညာကျောင်း ထူးခြားချက်ဘာသာရပ် တည်ဆောက်ရေးနေရာအဖြစ် ခွင့်ပြုချက် ရရှိခဲ့သည်။ ၂၀၁၉ ခုနှစ်တွင် အာရှကျောင်းကို တည်ထောင်ခဲ့ရာ ၎င်းသည် တရုတ်နိုင်ငံရှိ နိုင်ငံခြားဘာသာတက္ကသိုလ်နှင့် ကျောင်းများအနက် အာရှဘာသာစကား အမျိုးအစား အများဆုံး ဖွင့်လှစ်ထားသော၊ သမိုင်းအရှည်ကြာဆုံးသောဌာနတစ်ခု ဖြစ်သည်။
အာရှကျောင်းတွင် ဘာသာစကား အထူးပြုဘာသာရပ် ၃၀ ဖွင့်လှစ်ထားပြီး ယင်းအနက် ၈ ခုမှာ တစ်နိုင်ငံလုံးတွင် တစ်ခုတည်းသော အထူးပြုဘာသာရပ်များ ဖြစ်သည်။ ကိုးရီးယားဘာသာစကား၊ မလေးရှားဘာသာစကား၊ သီရိလင်္ကာဘာသာစကား၊ ထိုင်းဘာသာစကား၊ တူရကီဘာသာစကား၊ ပါရှားဘာသာစကား၊ ကမ္ဘောဒီးယားဘာသာစကား၊ လာအိုဘာသာစကား၊ မြန်မာဘာသာစကား၊ ဟိန္ဒီဘာသာစကား၊ ဗီယက်နမ်ဘာသာစကား၊ အင်ဒိုနီးရှားဘာသာစကား၊ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်ဘာသာစကား၊ သင်္သကရိုက်နှင့် ပါဠိဘာသာစကား စသည့် ဘာသာရပ် ၁၄ ခုမှာ “နိုင်ငံတော်အဆင့် ပထမတန်းစား ဘွဲ့ကြို အထူးပြုဘာသာရပ်” တည်ဆောက်ရေးနေရာ ဖြစ်သည်။ ဖိလစ်ပိုင်ဘာသာစကား၊ မွန်ဂိုလီးယားဘာသာစကား၊ နီပေါဘာသာစကား၊ အူရဒူဘာသာစကား၊ ဟေဗြဲဘာသာစကား၊ အာမေးနီးယားဘာသာစကား စသည့် ဘာသာရပ် ၆ ခုသည် “ပေကျင်းမြို့ပထမတန်းစား ဘွဲ့ကြို အထူးပြုဘာသာရပ်” တည်ဆောက်ရေးနေရာ ဖြစ်သည်။ ၂၀၁၄ ခုနှစ်တွင် အာရှကျောင်းသည် ကိုယ်ပိုင် ”အာရှ-အာဖရိက ဒေသဆိုင်ရာ သုတေသန” အဆင့် ၂ ပညာရပ် ဘာသာရပ် ဖွင့်လှစ်ခွင့် ရရှိခဲ့ပြီး ၂၀၁၅ ခုနှစ်တွင် ဒေသဆိုင်ရာသုတေသနဌာနခွဲကို တည်ထောင်ခဲ့သည်။
ကျောင်းတွင် တောင်အာရှသုတေသနစင်တာ၊ အရှေ့တောင်အာရှသုတေသနစင်တာ၊ မလေးရှားနိုင်ငံဆိုင်ရာ တရုတ်သုတေသနစင်တာ၊ ဗီယက်နမ်သုတေသနစင်တာ၊ အီရန်သုတေသနစင်တာ၊ ကမ္ဘောဒီးယားသုတေသနစင်တာ၊ လာအိုသုတေသနစင်တာနှင့် အိန္ဒိယသုတေသနစင်တာတို့ ပါဝင်ပြီး ၎င်းတို့သည် ပညာရေးဝန်ကြီးဌာနတွင် စာရင်းသွင်းမှတ်ပုံတင်ထားသည့် နိုင်ငံနှင့် ဒေသဆိုင်ရာ သုတေသနစင်တာများ ဖြစ်သည်။
ကျောင်းတွင် လက်ရှိတရုတ်ဆရာဆရာမ ၇၅ ဦး ရှိရာ ၎င်းတို့အနက် ၄၅ ရာခိုင်နှုန်းမှာ ပါမောက္ခနှင့် တွဲဖက်ပါမောက္ခများ ဖြစ်ပြီး ၈၀ ရာခိုင်နှုန်းမှာ ပါရဂူဘွဲ့ရ ဆရာဆရာမများ ဖြစ်သည်။ ထို့အပြင် နှစ်စဥ် ရေရှည်သင်ကြားရန် ဖိတ်ကြားထားသည့် နိုင်ငံခြားကျွမ်းကျင်ပညာရှင် ၂၀ ကျော် ရှိသည်။ ကျောင်းသည် အလွှာစုံ၊ ဘက်စုံ ဖြစ်သော နိုင်ငံတကာ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုများနှင့် ဖလှယ်မှုများကို တက်ကြွစွာ ဆောင်ရွက်လျက်ရှိပြီး အာရှ၊ ဥရောပနှင့် အမေရိကရှိ နာမည်ကျော်တက္ကသိုလ်များကျောင်း၊ ပညာရေးလုပ်ငန်းဌာန ၂၀ ကျော်နှင့် ပူးပေါင်းဖလှယ်မှုဆက်ဆံရေးကို ထူထောင်ထားသည်။
နှစ်ပေါင်းများစွာတွင် အာရှကျောင်းသည် နိုင်ငံခြားဘာသာစကားကျောင်းနှင့် ဌာနများ၏ သမားရိုးကျ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုလမ်းကြောင်းကို ကျော်ဖြတ်ခဲ့ပြီး ဘာသာစကားပညာရပ် တည်ဆောက်မှုကို နိုင်ငံတော် ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေး မဟာဗျူဟာများနှင့် ပေါင်းစပ်ခဲ့သလို လူရည်ချွန် ပြုစုပျိုးထောင်ရေးလုပ်ငန်းကို အာရှဒေသရေးရာသုတေသနနှင့် ပေါင်းစပ်ကာ အာရှ အသုံးနည်းဘာသာစကား ပညာရေးဘာသာရပ်များ တည်ဆောက်ရေးအဆင့်တစ်ခုလုံးကို စဉ်ဆက်မပြတ် မြှင့်တင်လျက်ရှိသည်။ နိုင်ငံ၏ အိမ်နီးချင်းသံတမန်ဆက်ဆံရေးကို တိုးချဲ့ရန်နှင့် နိုင်ငံတော် အကျိုးစီးပွား ကျယ်ပြန့်အောင် ဆောင်ရွက်ရန်အတွက် အာရှကျောင်းသည် မျိုးချစ်စိတ်၊ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာအမြင်နှင့် ပရော်ဖက်ရှင်နယ် ကျွမ်းကျင်မှု ရှိသော အဆင့်မြင့်၊ ပေါင်းစပ်ပုံစံ အာရှ အသုံးနည်းဘာသာစကားကဏ္ဍ လူရည်ချွန်များကို ပျိုးထောင်ခဲ့သည်။ ထိုသို့ ပျိုးထောင်ရာတွင် ဘွဲ့ကြို၊ ဘွဲ့လွန်နှင့် ပါရဂူဘွဲ့များ ပါဝင်ပေသည်။ အထူးပြုဘာသာရပ်အသီးသီး၌ ကျောင်းပြီးသူများသည် နိုင်ငံတော်၏ ဝန်ကြီးဌာနများ၊ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းများ၊ အဆင့်မြင့်ပညာတက္ကသိုလ်ကျောင်းများ၊ မီဒီယာများ၊ သိပ္ပံသုတေသနဌာနများ စသည့်ဌာနများတွင် တက်ကြွစွာ တာဝန်ထမ်းဆောင်နေကြပြီး တရုတ်နိုင်ငံနှင့် အာရှနိုင်ငံများကြား ချစ်ကြည်ရင်းနှီးစွာ ဆက်ဆံရေးအတွက် အရေးပါသည့် အခန်းကဏ္ဍမှ ပါဝင်လျက်ရှိပေသည်။
မြန်မာဘာသာစကား အထူးပြုဘာသာရပ်
မြန်မာဘာသာစကားသည် ပြည်ထောင်စုသမ္မတမြန်မာနိုင်ငံ၏ ရုံးသုံးဘာသာစကား ဖြစ်ပြီး တရုတ်-တိဗက် ဘာသာစကားမိသားစုမှ တိဗက်-ဗမာနွယ်ဘာသာစကားအုပ်စုတွင် ပါဝင်သည်။ လူဦးရေ သန်းပေါင်း ၄၀ ကျော်ခန့်သည် မြန်မာဘာသာစကားကို အသုံးပြုကြသည်။
ပေကျင်းနိုင်ငံခြားဘာသာတက္ကသိုလ်မှ မြန်မာဘာသာစကားအထူးပြုဘာသာရပ်ကို ၁၉၆၂ ခုနှစ်က စတင်ဖွင့်လှစ်ထားပြီး ဘွဲ့ကြိုသင်တန်းကာလမှာ ၄ နှစ်ကြာပြီး မဟာဘွဲ့ ချီးမြှင့်ခွင့် ရှိသည်။ ယခု မြန်မာဘာသာစကားဌာနခွဲတွင် ဆရာဆရာမ ၃ ဦး ရှိပြီး ပြည်စုံသည့်ဆရာအင်အား ရှိသည်။ ဌာနခွဲ စတင်တည်ထောင်ချိန်မှစ၍ မြန်မာဘာသာစကားဘာသာရပ်သည် ပြည့်စုံသော သင်ကြားရေးစနစ်ဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားပြီးဖြစ်သည်။
မြန်မာဘာသာစကား၏ အဓိကပြုစုပျိုးထောင်မှုရည်မှန်းချက်မှာ နိုင်ငံတော်၏ သံတမန်ရေး၊ နိုင်ငံခြားသို့ ယဥ်ကျေးမှု၊ နိုင်ငံခြားသို့ ဖလှယ်ရေး၊ နိုင်ငံခြားသို့ ကူးသန်းရောင်းဝယ်ရေး၊ နိုင်ငံခြားသို့ သတင်းပညာ၊ နိုင်ငံခြားနှင့် စပ်လျဉ်းသည့် စစ်ရေး၊ အခြားသော နိုင်ငံခြားရေးနယ်ပယ်များအတွက် အကျင့်စာရိတ္တ၊ ဉာဏ်ရည်ဉာဏ်သွေးနှင့် ဘက်စုံပြည့်ဝဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ပြီး မြန်မာဘာသာစကားနှင့် အင်္ဂလိပ်ဘာသာစကားနှစ်မျိုး ကျွမ်းကျင်စွာ တတ်မြောက်သည့် နှစ်ဘာသာ ကျွမ်းကျင်ပေါင်းစပ်ပုံစံ လူရည်ချွန်များ ပြုစုပျိုးထောင်ရန် ဖြစ်ပါသည်။ ယနေ့အချိန်အထိ နိုင်ငံတော်အတွက် ဘွဲ့ကြို၊ ဒီပလိုမာ၊ ဘွဲ့လွန်နှင့် ပညာတော်သင် ကျောင်းသားကျောင်းသူပေါင်း ၁၀၀ ကျော်ကို ပျိုးထောင်ပေးခဲ့သည်။ အဆိုပါကျောင်းသားကျောင်းသူအများစုမှာ နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဌာန၊ စီးပွားရေးနှင့် ကူးသန်းရောင်းဝယ်ရေးဝန်ကြီးဌာန၊ ယဉ်ကျေးမှုဝန်ကြီးဌာန၊ တရုတ်ကွန်မြူနစ်ပါတီ ဗဟိုကော်မတီ နိုင်ငံတကာဆက်ဆံရေးဌာန၊ တရုတ်နိုင်ငံတကာအသံလွှင့်ဌာန၊ ဆင်ဟွာသတင်းဌာန၊ သံတမန်ဝန်ထမ်းဝန်ဆောင်မှုဦးစီးဌာန၊ ယူနန်ပြည်နယ် လုံခြုံရေးဌာန၊ ယူနန်ပြည်နယ် နိုင်ငံခြားရေးရုံးနှင့် အခြားသောလုပ်ငန်းများနှင့် အဖွဲ့အစည်းများတွင် တာဝန်ထမ်းဆောင်ကြပြီး ၎င်းတို့အနက် အများစုမှာ သက်ဆိုင်ရာဌာနအကြီးအကဲများ၊ အဆင့်မြင့်ဘာသာပြန်များ၊ လုပ်ငန်းကဏ္ဍ၏ ပင်မအင်အားများ ဖြစ်သည်။
